فهرست مطالب
خیلی از ما هر روز صبح از یک نوشیدنی نشاط آور استقبال میکنیم. نوشیدنی هایی مثل یک فنجان قهوه دمی تازه، یک آیس کافی ملایم، یک فنجان چای داغ یا یک نوشیدنی انرژی زا که همگی یک ماده مشترک دارند به نام: کافئین.
مردم سراسر جهان برای سالیان سال است که از نوشیدنی های کافئین دار به خصوص در اوایل روز استفاده میکنند. بیشترین تحقیقات در بین مواد خوراکی روی این ماده غذایی انجام شده است. با این حال برداشت های نادرست هم روی این ماده غذایی بسیار است.
با توجه به سر و صدا ها در مورد نوشیدنی های کافئین دار تصمیم گرفتیم که در این مقاله نگاهی به سوالات متداول در مورد کافئین و تاثیرات آن بر روی سلامتی بیندازیم.
کافئین چیست و مکانیسم فعالیت آن در بدن
کافئین ماده ای است که در تعدادی از خوراکی ها و نوشیدنی ها مثل چای، قهوه، شکلات و کاکائو وجود دارد. به صورت طبیعی کافئین در دانه های قهوه و گیاه چای یافت میشود. کافئین علاوه بر خاصیت های محرک، خواص طعم دهندگی هم دارد.
مکانیسم تاثیر کافئین در بدن تقریبا حدود یک ساعت بعد از خوردن شروع میشود. کافئین از طریق آب موجود در بدن جذب میشود و به سمت سلول های مغز حرکت میکند. مکانیسم کافئین در واقع به صورت تحرک بخشی و جزو ماده های محرک است. این ماده با مسدود کردن گیرنده های آدنوزین باعث افزایش انرژی میشود.
برای اطلاع از بهترین وقت نوشیدن انرژی زا، پیشنهاد میکنیم حتما مقاله زمان نوشیدن نوشابه انرژی زا را مطالعه بفرمایید.
البته که مکانیسم اثر بخشی کافئین به میزان دوز مصرف در هر بار بستگی دارد. مثلا نوشیدن نوشیدنی های کافئین دار قوی (مثل نوشیدنی های انرژی زا) میتواند به سرعت انرژی شما را افزایش دهد، در حالی که نوشیدن یک قهوه ملایم چنین تاثیری را نخواهد داشت. همچنین در بعضی از خوراکی ها از کافئین فقط برای خواص طعم دهندگی آن استفاده میشود.
نوشیدنی های کافئین دار کدامند؟
همه نوشیدنی هایی که چه به صورت طبیعی چه مصنوعی در محتویات خود کافئین داشته باشند، جزو نوشیدنی های دارای کافئین دسته بندی میشوند.
از جمله نوشیدنی های دارای کافئین طبیعی میتوان اشاره کرد به:
- قهوه در انواع مختلف (دمی، اسپرسو، لاته، ترک و…)
- چای دم کرده
- هات چاکلت
- نوشیدنی های دارای کافئین مصنوعی میتوان به:
- نوشابه های انرژی زا
- نوشابه
انواع نوشیدنی های کافئین دار
کافئین به طور طبیعی در میوه، برگ و دانه های قهوه، کاکائو و گوارانا یافت میشود. همچنین در نوشیدنی های کافئین دار اضافه میشود. ریسک نوشیدن مقدار بیش از حد کافئین در یک وعده با نوشیدن نوشیدنی های کافئین دار سرد مثل سودا یا نوشابه های انرژی زا بیشتر است. در ادامه به برخی از نوشیدنی های کافئین دار محبوب اشاره میکنیم:
قهوه
1 فنجان یا 8 اونس از قهوه بو داده حاوی 95 میلی گرم کافئین است.
اسپرسو
1 شات یا 1.5 اونس اسپرسو حاوی 65 میلی گرم کافئین است.
چای
یک فنجان چای سیاه 47 میلی گرم کافئین دارد. در حالی که چای سبز 28 میلی گرم کافئین دارد.
سودا
یک قوطی کولا معمولی چیزی حدود 40 میلی گرم کافئین دارد. همچنین نوشابه انرژی زا نیز حاوی کافئین می‌باشد. البته انواع برندها مقدار کافئین متفاوتی دارند.
شکلات (کاکائو)
یک اونس از شکلات 24 میلی گرم کافئین دارد در حالی که شیر و شکلات 1.4 این میزان کافئین را در خود دارد.
گوارانا
گوارانا یک دانه از آمریکای جنوبی است که در ترکیبات غذا ها و نوشیدنی های کافئین دار اضافه میشود. گوارانا تقریبا 4 برابر دانه قهوه کافئین را در خود جای میدهد. برخی از نوشیدنی های انرژی زا که حاوی گوارانا هستند چیزی حدود 125 میلی گرم کافئین دارند.
مکمل ها
مکمل ها یا قرص های کافئین حاوی 200 میلی گرم هستند. به عبارت دیگر هر قرص اندازه دو فنجان قهوه دم کرده کافئین دارد.
نوشیدنی های کافئین دار سرد
نوشیدنی های کافئین دار سرد در واقع به دو دسته ی کافی و نوشابه ها تقسیم میشوند. نوشیدنی های دارای کافئین که از ترکیب قهوه های دم کرده و شیر و شکلات به دست می آیند معمولا همگی طعمی قهوه مانند دارند. از طرفی دسته دوم نوشابه ها هستند. نوشابه ها اعم از کوکا کولا، سودا ها و… حاوی مقادیری از کافئین هستند و در دسته نوشیدنی های کافئین دار سرد دسته بندی میشوند.
البته نباید نوشیدنی های انرژی زا را فراموش کرد که ماهیت اصلی شان رساندن مقدار زیادی از کافئین در مدت کوتاه است. معمولا کافئین دریافتی از نوشیدنی های سرد بیشتر از نوشیدنی های کافئین دار گرم است. چراکه نوشیدنی های سرد یکباره خورده میشوند و مقدار زیادی از کافئین را در آن واحد وارد بدن میکنند و باعث سرعت بخشی به مکانیسم اثربخشی کافئین در بدن می شوند.
نوشیدنی های کافئین دار کافی شاپ
نوشیدنی های کافئین دار کافی شاپ ها هم مانند چیزی که در بالا به آن اشاره کردیم به دو دسته سرد و گرم تقسیم میشوند. از نمونه نوشیدنی های کافئین دار گرم در ادامه معرفی کرده ایم:
نوشیدنی های حاوی اسپرسو
نوشیدنی های حاوی اسپرسو عبارتند از: کورتادو، گیبرالتار، بریو، لاته، آمریکانو، ماکیاتو، کاپوچینو، لاته پامپکین.
قهوه دمی
قهوه های دمی معروف که از محبوبیت بیشتری برخوردارند، عبارتند از: قهوه فرانسه، قهوه دمی، قهوه با موکاپات.
چای
انواع چای که میتوان اشاره کرد به: چای دم کشیده، چای با فرنچ پرس و انواع روش های دم کردن چای.
خواص فوق العاده نوشیدنی های کافئین دار
نوشیدنی های کافئین دار میتوانند خواص فوق العاده ای برای بدن داشته باشند. اگرچه که این خواص با منابع علمی قوی اثبات نشده اند.
- کاهش وزن: کافئین ممکن است با کاهش اشتها و افزایش سوخت و ساز بدن موجب کاهش وزن شود.
- عملکرد ورزشی بهتر: نوشیدنی های کافئین دار با افزایش سطح انرژی بدن باعث بهبود عملکرد بدن و چربی سوزی بهتر در هنگام ورزش می شوند.
- جلوگیری از آلزایمر و بیماری پارکینسون
- تقویت حافظه
- و کنترل دیابت از دیگر خواص فوق العاده نوشیدنی های دارای کافئین هستند.
تاثیر نوشیدنی کافئین دار بر سطح انرژی و تمرکز بدن
75 میلی گرم کافئین در نوشیدنی میتواند باعث افزایش تمرکز و انرژی بدن شود. همچنین 160 تا 600 دوز در روز میتواند به افزایش تمرکز و توجه، حافظه و واکنش های عصب عضله ای کمک کند. البته این نکته نباید فراموش شود که نوشیدنی های کافئین دار ممکن است در نظم خواب اختلال ایجاد کنند.
مضرات نوشیدنی های کافئین دار
اکثر تحقیقات روی نوشیدنی های کافئین دار (اگر در دوز مناسب مصرف شوند) نشان دهنده مفید بودن این ماده غذایی است. اگرچه که در برخی تحقیقات به مضررات این ماده هم اشاره شده است:
افسردگی
مصرف نوشیدنی های کافئین دار در دوز های بالا ممکن است ریسک ابتلا به افسردگی را افزایش دهد.
قند خون
افرادی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند بیان میکنند که بعد از نوشیدن نوشیدنی های دارای کافئین سطح قند خونشان از حالت تعادل خارج می شود.
بارداری
تحقیقات نشان داده اند که نوشیدن بیشتر از 3 فنجان قهوه در روز در دوران بارداری میتواند باعث سقط جنین، رشد ناقص و ناهماهنگی در ضربان قلب جنین شود.
چه غذاها و نوشیدنی هایی حاوی کافئین هستند؟
همانطور که پیشتر به آن اشاره کردیم، تمامی نوشیدنی هایی که بر پایه قهوه یا شکلات تهیه می شوند اعم از سر و گرم حاوی کافئین هستند.
همچنین انواع مختلف نوشیدنی های انرژی زا، چای سبز و سیاه و سودا ها جزو نوشیدنی های کافئین دار هستند.
اگر جزو مادران باردار هستید، قصد بارداری دارید و یا مادر بارداری در اطرافتان هست، پیشنهاد میکنیم حتما مقاله انرژی زا و بارداری را مطالعه بفرمایید.
البته که غذا هایی که در آنها از قهوه یا شکلات در تهیه آنها استفاده میشود مثل کیک های شکلاتی یا قهوه، انواع شیرینی جات حاوی قهوه، آدامس ها هم حاوی مقادیری از کافئین هستند.
مورد بعدی قرص های مسکن هستند. در برخی از قرص های ضد درد برای خنثی کردن تاثیرات خواب آور این دارو ها از مقداری کافئین استفاده میشود.
بیشترین کافئین در چیست؟
قهوه بو داده بلک لیبل به عنوان قهوه با بالا ترین مقادیر کافئین شناخته میشود. البته که مقدار کافئین موجود در دانه گوارانا چیزی حدود دو برابر دانه های قهوه است اما از گوارانا نمی توان به عنوان یک نوشیدنی کافئین دار استفاده کرد و اغلب به نوشیدنی های انرژی زا اضافه میشود. از همین جهت رتبه اول بیشترین کافئین همچنان به دانه قهوه تعلق می‌گیرد.
کافئین در نوشابه
نوشابه ها جزو نوشیدنی های کافئین دار متوسط طبقه بندی می شوند. هر قوطی نوشابه کوکاکولا معمولی چیزی حدود 32 میلی گرم کافئین دارد در حالی که نوشابه های رژیمی کافئین بالاتری (حدود 42 میلی گرم) در هر قوطی دارند.
دمنوش های حاوی کافئین
دمنوش ها اغلب کافئین ندارند مگر اینکه در دمنوش از چای سبز استفاده شده باشد. چای سبز بر خلاف تصور حاوی مقادیری از کافئین پنهان است و جزو نوشیدنی های کافئین دار دسته بندی میشود. به همین دلیل به هر اندازه ای که در دمنوش از چای سبز استفاده شود به همان اندازه کافئین خواهد داشت.
میوه های کافئین دار
باید بگوییم که به صورت خاص به جز میوه قهوه، میوه دیگری دارای کافئین طبیعی نیست. البته که میوه های بسیار زیادی با داشتن مقادیر قابل توجهی از ویتامین های مفید میتوانند مانند کافئین تاثیرات انرژی بخشی داشته باشند. میوه هایی مثل: موز، انگور، سیب، خرما، زرد آلو، آناناس و…
